اختلالات خلقی و هیجانی در کودکان و نوجوانان، گروهی از مشکلات سلامت روان هستند که بر نحوه احساس، تفکر و رفتار آنها تأثیر می‌گذارند. این اختلالات طیف وسیعی از علائم را ایجاد می‌کنند که می‌توانند زندگی روزمره آنها را مختل کنند.
انواع اختلالات خلقی و هیجانی:
- افسردگی: غم و اندوه مداوم، از دست دادن علاقه به فعالیت‌ها، تغییرات در اشتها و خواب، و احساس بی‌ارزشی یا ناامیدی
- اضطراب: نگرانی بیش از حد، بی‌قراری، تحریک‌پذیری، و علائم فیزیکی مانند تعریق، لرزش، یا تپش قلب
- اختلال دوقطبی: نوسانات شدید خلقی بین شیدایی (احساس سرخوشی و انرژی زیاد) و افسردگی
- اختلال وسواس فکری-اجباری: افکار ناخواسته و مزاحم (وسواس) و رفتارهای تکراری (اجبار)
- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD): علائمی مانند اضطراب، افکار مزاحم و کابوس بعد از تجربه یک رویداد آسیب‌زا
عواقب و پیامدها:
اختلالات خلقی و هیجانی در کودکان و نوجوانان می‌تواند پیامدهای منفی بر زندگی آنها داشته باشد، از جمله:
- مشکلات در مدرسه: افت تحصیلی، غیبت از مدرسه، و مشکل در تمرکز
- مشکلات اجتماعی: کناره‌گیری از دوستان و خانواده، و مشکل در ایجاد و حفظ روابط
- مشکلات سلامت جسمی: سردرد، درد معده، و مشکلات خواب
- خودآزاری و افکار خودکشی
روش های درمان:
درمان اختلالات خلقی و هیجانی در کودکان و نوجوانان معمولاً شامل ترکیبی از روش‌های زیر است:
روان‌درمانی:
- درمان شناختی رفتاری (CBT): CBT به کودکان و نوجوانان کمک می‌کند تا افکار و رفتارهای منفی خود را شناسایی و تغییر دهند.
- درمان بین فردی (IPT): IPT به کودکان و نوجوانان کمک می‌کند تا مهارت‌های اجتماعی خود را ارتقا دهند و روابط خود را با دیگران بهبود بخشند.
- درمان خانواده: درمان خانواده می‌تواند به اعضای خانواده کمک کند تا درک کنند که چگونه می‌توانند از کودک یا نوجوان خود حمایت کنند.
دارو درمانی:
در برخی موارد، داروها می‌توانند برای درمان علائم اختلالات خلقی و هیجانی در کودکان و نوجوانان استفاده شوند. داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد اضطراب، و تثبیت کننده‌های خلقی از جمله داروهایی هستند که ممکن است برای درمان این اختلالات استفاده شوند.
انتخاب روش درمان مناسب:
انتخاب روش درمان مناسب برای هر کودک یا نوجوان به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
- نوع و شدت اختلال
- سن و سطح رشد کودک یا نوجوان
- ترجیحات کودک یا نوجوان و خانواده
نقش والدین:
- اگر نگران هستید که فرزندتان ممکن است دچار اختلال خلقی یا هیجانی باشد، با یک متخصص سلامت روان صحبت کنید.
- در مورد درمان فرزندتان با او صحبت کنید و به او کمک کنید تا در درمان خود مشارکت کند.
- از فرزندتان در خانه و مدرسه حمایت کنید.
- به فرزندتان کمک کنید تا سبک زندگی سالمی داشته باشد، از جمله:
- تغذیه سالم
- خواب کافی
- فعالیت بدنی منظم
نکات مهم:
- تشخیص و درمان زودهنگام اختلالات خلقی و هیجانی در کودکان و نوجوانان بسیار مهم است.
- درمان این اختلالات معمولاً شامل ترکیبی از روان‌درمانی و دارو درمانی است.
- والدین نقش مهمی در حمایت از فرزندان خود در طول درمان دارند.
- با افزایش آگاهی و آموزش می‌توان به پیشگیری از بروز این اختلالات کمک کرد.
عوامل خطر:
عوامل متعددی می‌توانند خطر ابتلا به اختلالات خلقی و هیجانی در کودکان و نوجوانان را افزایش دهند، از جمله:
- ژنتیک: سابقه خانوادگی اختلالات خلقی و هیجانی
- تجربیات آسیب‌زا: مانند سوء استفاده، بی‌توجهی، یا فقدان
- مشکلات در مدرسه: مانند قلدری یا افت تحصیلی
- مشکلات در خانه: مانند درگیری‌های خانوادگی یا طلاق
- بیماری‌های جسمی: مانند دیابت یا مشکلات تیروئید
تشخیص:
تشخیص اختلالات خلقی و هیجانی در کودکان و نوجوانان توسط یک متخصص سلامت روان انجام می‌شود. متخصص سلامت روان با کودک یا نوجوان و والدین او صحبت می‌کند و از آنها در مورد علائم، سابقه پزشکی و خانوادگی سوال می‌کند. همچنین ممکن است از تست‌های روانشناسی و چک‌لیست‌های رفتاری برای کمک به تشخیص استفاده کند.
درمان‌های جایگزین:
علاوه بر روان‌درمانی و دارو درمانی، تعدادی از درمان‌های جایگزین نیز می‌توانند برای درمان اختلالات خلقی و هیجانی در کودکان و نوجوانان مفید باشند، از جمله:
- ورزش: فعالیت بدنی منظم می‌تواند به بهبود خلق و خو و کاهش علائم اضطراب و افسردگی کمک کند.
- مراقبه: مراقبه می‌تواند به کودکان و نوجوانان کمک کند تا استرس خود را مدیریت کنند و آرامش خود را افزایش دهند.
- یوگا: یوگا می‌تواند به افزایش انعطاف‌پذیری، قدرت و تعادل بدن کمک کند و همچنین می‌تواند به آرامش ذهن و کاهش اضطراب کمک کند.
- هنر درمانی: هنر درمانی می‌تواند به کودکان و نوجوانان کمک کند تا احساسات خود را بیان کنند و با تجربیات دشوار خود کنار بیایند.
- موسیقی درمانی: موسیقی درمانی می‌تواند به بهبود خلق و خو، کاهش اضطراب و افزایش عزت نفس کمک کند.
پیشگیری:
با افزایش آگاهی و آموزش می‌توان به پیشگیری از بروز اختلالات خلقی و هیجانی در کودکان و نوجوانان کمک کرد. برخی از اقداماتی که می‌توان برای پیشگیری از این اختلالات انجام داد عبارتند از:
- ایجاد محیطی امن و حمایتی برای کودکان و نوجوانان: کودکان و نوجوانان به احساس امنیت و دوست داشتن نیاز دارند. والدین و مراقبین می‌توانند با فراهم کردن یک محیط امن و حمایتی، به آنها کمک کنند تا احساس آرامش و ثبات کنند.
- آموزش مهارت‌های مقابله‌ای: کودکان و نوجوانان به یادگیری مهارت‌هایی برای مقابله با استرس و
مشکلات زندگی نیاز دارند. والدین، معلمان و متخصصین سلامت روان می‌توانند به کودکان و نوجوانان کمک کنند تا مهارت‌های مقابله‌ای سالم مانند حل مسئله، مدیریت زمان، و برقراری ارتباط موثر را بیاموزند.
- تقویت عزت نفس: عزت نفس پایین می‌تواند خطر ابتلا به اختلالات خلقی و هیجانی را افزایش دهد. والدین و معلمان می‌توانند با تشویق و حمایت، به تقویت عزت نفس کودکان و نوجوانان کمک کنند.
- توجه به علائم اولیه: والدین و مراقبین باید به علائم اولیه اختلالات خلقی و هیجانی در کودکان و نوجوانان توجه کنند. علائمی مانند تغییرات در خلق و خو، اشتها و خواب، گوشه‌گیری، یا کاهش علاقه به فعالیت‌ها می‌توانند نشانه‌هایی از وجود مشکل باشند.
- کاهش عوامل استرس‌زا: استرس مزمن می‌تواند خطر ابتلا به اختلالات خلقی و هیجانی را افزایش دهد. والدین می‌توانند به فرزندان خود کمک کنند تا عوامل استرس‌زا را در زندگی خود شناسایی و مدیریت کنند.
مقابله با چالش‌های درمان:
درمان اختلالات خلقی و هیجانی در کودکان و نوجوانان می‌تواند یک فرآیند طولانی باشد. در طول درمان، ممکن است کودک یا نوجوان با چالش‌هایی روبرو شود، از جمله:
- عوارض جانبی داروها: برخی از داروهای مورد استفاده برای درمان اختلالات خلقی و هیجانی می‌توانند عوارض جانبی داشته باشند. مهم است که با پزشک در مورد عوارض جانبی احتمالی صحبت کنید و در صورت بروز هرگونه عارضه جانبی، با او مشورت نمایید.
- عدم تمایل به درمان: برخی از کودکان و نوجوانان ممکن است نسبت به درمان مقاومت داشته باشند. مهم است که با کودک یا نوجوان خود در مورد درمان صحبت کنید و به او کمک کنید تا بفهمد که چرا درمان مهم است.
- بازگشت علائم: در برخی موارد، علائم اختلالات خلقی و هیجانی ممکن است پس از درمان بازگردند. مهم است که یک برنامه درمانی طولانی مدت داشته باشید و با پزشک در مورد علائم هشداردهنده احتمالی بازگشت صحبت کنید.
حمایت از کودک یا نوجوان در طول درمان:
والدین و مراقبین نقش مهمی در حمایت از کودک یا نوجوان در طول درمان دارند. برخی از کارهایی که می‌توانید انجام دهید عبارتند از:
- ایجاد یک محیط حمایتی: به کودک یا نوجوان خود نشان دهید که او را دوست دارید و از او حمایت می‌کنید.
- شرکت در جلسات درمانی: با شرکت در جلسات درمانی می‌توانید از روند درمان آگاه شوید و سوالات خود را با متخصص در میان بگذارید.
- کمک به کودک یا نوجوان برای پیروی از برنامه درمانی: به کودک یا نوجوان خود کمک کنید تا داروهای خود را به طور منظم مصرف کند و در جلسات درمانی شرکت کند.
- توجه به احساسات کودک یا نوجوان: با کودک یا نوجوان خود در مورد احساسات او صحبت کنید و به او گوش دهید.
- کمک به کودک یا نوجوان برای ایجاد روابط سالم: تشویق کنید تا کودک یا نوجوان با دوستان و همسالان خود روابط سالم برقرار کند.
- مراقبت از خودتان: در طول درمان، مهم است که از خودتان نیز مراقبت کنید. استراحت کافی، تغذیه سالم و ورزش منظم می‌تواند به شما کمک کند تا از عهده حمایت از کودک یا نوجوان خود برآیید.
کلام آخر:
اختلالات خلقی و هیجانی در کودکان و نوجوانان مشکلات جدی هستند که می‌توانند بر زندگی آنها تأثیر منفی بگذارند. اما خوشبختانه، این اختلالات قابل درمان هستند. با تشخیص و درمان زودهنگام، اکثر کودکان و نوجوانان می‌توانند بهبود یابند و زندگی سالم و پرباری داشته باشند.دکتر الهام آهنگران که دکترای روانشناسی دارد، دارای چندین سال سابقه تخصصی در حوزه ارزیابی و تشخیص و درمان اختلالات خلقی و هیجانی کودک و نوجوان است؛ که می توانید از ایشان کمک بگیرید.
درمان اختلالات خلقی و هیجانی در کودکان و نوجوانان